Bahadur bəy Qalabəyov: el üçün yansa da..

Bahadur bəy Qarabağda məşhur olan qalabəyovlar soyuna məxsusdur. Bu soyun kökü Otuziki elinin Xıdırlı oymağına bağlıdır. Kökdə dayanan isə Məhəmməd ağadır. Məhəmməd ağanın Hacı Lazım bəy adlı oğlu vardı. Hacı Lazım bəy Qarabağ xanlığının sərkərdələrindən olmuşdu. İbrahimxəlil  xanın  saray  adamlarından  sayılırdı. Divan  gənəşiyində  onun  sözü  keçərliydi. Məhəmmədxan  bəy  Hacılı-Cavanşirdən  sonra  Şuşa  qalasının  komendantı  olmuşdu.  Hacı  Lazım  bəyin  törəməsi  Qalabəyov  soyadını  daşıyırdı.

         Hacı  Lazım  bəyin  Məhəmmədəli  bəy,  Məhəmməd  bəy,  Hacı  bəy  və  Cəfər  bəy  adlı  oğulları  vardı.

         Məhəmmədəli  bəy Hacı Lazım bəy oğlu Otuziki  elinin  seçkin  bəylərindən  sayılırdı. Bir  çox  döyüşlərdə  ad-san  qazanmışdı. Xıdırlı  obasının  yüzbaşısı  idi. Bir  müddət  Şuşa  qalasının  komendantı  olmuşdu. Rus  ordusunda  xidmət  etmişdi. Soltanbud  yaxınlığında,  Qırçı  qışlağında  Troitski  polkunda  qulluqda  idi.

         Məhəmmədəli   bəy  1812-ci  ildə  İran  qoşunları  ilə  atışmada  həlak  oldu.

         Məhəmmədəli  bəy  Ayna  xanımla  yaşam  qurmuşdu. Kərim  bəy  adlı  oğlu  vardı.

         Kərim  bəy  atasından  sonra  Xıdırlı  obasının  yüzbaşısı  olmuşdu. Rus  ordusunda  xidmət  etmişdi. Araz  kənarında  sərhəddar  idi. 1826-ci  ildə  İran  ordusunun basqını  nədənində  basılıb,  Mehdiqulu  xanın  yanına,  İrana  qaçmışdı. 1833-cü  ildə  qayıtdı.  Vətənə  dönəndən  sonra  özəl  mülkünün  idarəsi   ilə  məşğul  olmuşdu.

          Kərim  bəyin  Baxış  bəy,  Təhməz  bəy, Şahmar bəy, Bahadur  bəy  və  İsmayıl  bəy  adlı  oğulları  vardı.

Bahadur  bəy Kərim bəy oğlu Qalabəyov 1845-ci  ildə  Şuşa şəhərində dünyaya  göz  açmışdı. Molla  yanında  oxumuşdu. Sonra rus-tatar məktəbində təhsilini davam etdirmişdi. Mülkədar idi. Özəl  mülkünü  idarə  etməklə  keçinirdi. Böyük  at  zavodu  vardı.

Bahadur bəy Qalabəyov qış mövsümünü ailəsi ilə birlikdə Cavanşir qəzasının Əyricə kəndində keçirirdi. Burda böyük imarəti, malikanəsi vardı.

1906-1907-ci illərdə Şuşa qəzasında ən böyük kəndli çıxışlarından biri Bahadur bəy Qalabəyovun mülklərinin dağıdılması ilə başladı. Bir müddət sonra bu çıxışın təsiri ilə qonşu qəzalarda da kəndlilərin mülkədar-bəylərə və çar məmurlarına qarşı mübarizəsi genişləndi. (XX əsr Azərbaycan tarixi II cild (Ali məktəblər üçün dərslik) Bakı, «Apostroff», 2014. s.46) İri mülkədar torpaqlarının, daşınar və daşınmaz inventarlarının müsadirə edilməsi və bölünməsi sahəsində iş genişlənirdi. Məsələn, qalabəyovlardan alınan mal-qara və atların yoxsul əhali arasında pulsuz bölünməsi üçün tədbir görüldü. («Kommunist» qəzeti (rusca), 18 iyun 1920-ci il, № 39.)

Bahadur bəy Qalabəyov Difai partiyasının üzvü idi. O, qohum-qəbiləsi ilə birlikdə əl-ələ, çiyin-çiyinə verib, əhalinin müdafiəsini təşkil etmişdi.

1900–1905-ci illərdə Yelizavetpol (Gəncə) qubernatoru olmuş Nikolai Lutsau Qafqaz canişininə məruzə etmişdi ki, “Cavanşir qəzasının erməni sakinləri 1905-ci ilin fevral ayından istefada olan zabitlərdən ordu təşkil edib, dövlətə qarşı çıxırlar”.   (GMA, f. 13, siyahı 77, iş 149, vər. 8-10) Bahadur bəy Qalabəyov erməni qatil-quldurlarına xəbərdarlıq etmişdi ki, türk-müsəlman kəndlərinə yaxınlaşan silahlı şəxsləri vuracaqlar.

Bahadur bəy Qalabəyov 1913-cü ildə “Nəşri-Maarif” cəmiyyətinə 200 manat ianə etmişdi.

         Bahadur bəy Qalabəyov 1918-1920-ci illərdə də Cavanşir qəzasının əhalisini erməni basqınçılarından qorumuşdu.

Əsrin əvvəllərində Bahadur bəy Qalabəyov tərəfindən Əyricədən Yevlağa qədər salınan daş yola hərəkət edən Nuru paşa başının dəstəsi ilə günortaya yaxın Yevlax vağzalına yetişdi. Bəli, bu, o Nuru paşadır ki, gələcəkdə bütün Azərbaycan xalqını, onun dövlətçiliyini xilas edərək azərbaycanlıların xilaskarı adıyla ürəklərdə unudulmaz məhəbbət yuvası quracaq. Əzəmətli, boy-buxunlu Faruq Nuru paşa oynaq yerişli boz kəhər atın belində, onunla yanaşı at belində 6-cı ordunun zabiti Lazım bəy gəlirdi. Sonrakı cərgələrdə hər sırada üç nəfər atlı olmaqla iyirmiyə yaxın hərbi geyimli zabit, arxada isə Osmanlı aynalısı, üçatılan və beşatılanla silahlanmış, tüfənglərini yəhərin üstündə yanpörtü tutmuş on-on beş nəfərdən ibarət suvari mühafizə dəstəsi, bir də Naxçıvandan Kəlbalı xan və Qarabağdan Sultan bəy tərəfindən qoşulmuş bələdçilər gəlirdi.

Qeyd etdiyimiz kimi Şimali Azərbaycanın türk-müsəlman əhalisinə qarşı təcavüz və qırğın siyasətini Bakı Xalq Komissarları Şurasında hakimiyyəti ələ keçirmiş S.Şaumyan başda olmaqla onun erməni və rus silahdaşları həyata keçirmişdilər. Onlar Bakı şəhərində təşkil olunan hərbi hissələrə birinci növbədə Həştərxan, Petrovsk, Krasnovodskdan olan erməni əsgərləri daxil edir və Bakıda saxlayırdılar. S.Şaumyan bolşevik ordusu tərkibinə daxil etdiyi erməni briqadasında polkovnik Avetisov, daşnak Amazaps və digər ermənilər komandir heyətinə daxil edilmişdilər. Erməni hərbi hissələri silahlandırılır, ermənilər yaşayan ərazilərin ətrafında səngərlər qazılır və Çar Rusiyası ordusunda qulluq etmiş türk-müsəlman zabitlər həbs olunurdu. Nəzərdə tutulmuş hazırlıqdan sonra 1918-ci mart ayının 30-da rus-erməni hərbi hissələri Bakı şəhərinin müsəlmanlar yaşayan məhəllələrini hərbi gəmilərdən və təyyarələrdən atəşə tutdular. Üç gün ərzində ermənilər 30 min nəfərə qədər türk-müsəlmanı qətlə yetirdilər. Erməni bolşevik quldurları bundan sonra qəzalara hücum edərək, Şamaxıda 40000, Qubada 2000, Lənkəranda 4000 dinə türk-müsəlmanı məhv etdilər, dörd günlük- iyunun 27-də iyulun 1-dək çəkən Göyçay döyüşündə məğlub olub geri məkilməyə məcbur oldular. Başda Nuru Paşa olmaqla Qafqaz İslam Ordusu Bakı istiqamətində azadlıq yürüşünə başladı. İyul ayının sonuna yaxın S.Şaumyanın başçılıq etdiyi Bakı bolşevik hökuməti istefa verməyə məcbur oldu. Rus-erməni-daşnak-bolşevik hərbi birləşmələri canlı türk-müsəlman ordusunun zərbələri altında geri çəkilirdilər. Qafqaz İslam Ordusu 1918-ci il sentyabr ayının 15-də isə Bakını rus-erməni istilasından azad etdi və erməni terroruna son qoydu.

Bahadur  bəy   Qalabəyov Maya  xanım  Eyvazxanbəyova  ilə  ailə  qurmuşdu.  Ələkbər  bəy  adlı  oğlu   vardı.

Ənvər Çingizoğlu, jurnalist-etnoqraf

 

 

 

12:36